"Стилистика және тіл мәдениеті" сабақ жоспар

Сабақтың тақырыбы : Стилистика және тіл мәдениеті. Сөздердің стильдік қасиеттері Сабақтың мақсаты : а) стилтстика ғылымы туралы жан-жақты түсінік беру, стильдің түрлерін ажырата білуге үйрету; ә) түрлі әдістерді пайдалана отырып, оқушылардың есте сақтау қабілетін арттыруға баулу; б) сабақ барысында оқушылардың білімін бақылау арқылы сауатты жазуға машықтыру; Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап, түсіндіру, талдау Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар, деңгейлік тапсырмалар Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих Сабақтың барысы : а) Ұйымдастыру кезеңі : Оқушылармен амандасу, түгелдеу ә) Үй тапсырмасын пысықтау : Үйге берілген тапсырманы сұраймын . Оқушыларға өткен тапсырма бойынша бірнеше сұрақтар қоямын. 1. Тіл қандай қоғамдық қызмет атқарады? • Тіл - қоғамдық құбылыс. Ол қоғамда туып, дамиды, қоғамға қызмет етеді. Қоғамдағы өзгерістердің бәрі тіл арқылы көрініп, тіл арқылы кейінгілерге беріледі. • Тіл - қатынас құралы. Адамдар тіл арқылы бір-бірімен хабарласады, пікір алмасады, өз ойын жарыққа тіл арқылы шығарады. • Тіл - тарихи құбылыс. Тілдің шығуы мен қалыптасуы және даму кезеңдерін тарихи тұрғыдан қарастыру арқылы біз тілдің тарихи құбылыс екеніне көз жеткіземіз. 2. Түркі тілдере ортақ тарихи жазбаларды неше дәуірге бөлеміз және олардың атаулары қандай? • Көне түркі дәуірі: III, V, VIII ғ.ғ Орхон, Енисей, Талас • Орта түркі дәуірі 1- Караханид кезеңі: Ж.Баласағұни «Құтты білік», М. Қашқари «Түркі тілдерінің сөздігі», А.Иүгінеки «Ақиқат сыйы», А.Иасауи «Диуани хикмет». 2-Алтын Орда кезеңі: Хорезми «Мұхаббатнаме», Құтб «Хұсрау шырын», С.Сарай «Гүлстан-би-турки», «Кодекс Куманикс». • Жаңа түркі дәуірі: XV ғасырдан қазірге дейінге кезең. 3. Тіл туралы Заң неше тараудан, неше баптан тұрады? (VIтарау, 27 бап) б) Жаңа сабақты түсіндіру. Стилистика – ең алдымен стиль туралы ғылым. Стиль сөйлеп отырған жанның өз лебізін комуникативтік талапқа сәйкес, қарым-қатынас мақсатына сай құра білуі, яғни белгілі бір тілдегі лексикалық, грамматикалық және фонетикалық тәсілдерді дұрыс қолдана білу. Тіл стильдері Ауызекі сөйлеу стилі Кітаби тіл стилі Көркем әдебиет стилі Ресми стиль, іс-қағаздар стилі Ғылыми стиль Публицистикалық стиль Ауызекі сөйлеу стилінің негізгі мақсаты – өзара тілдесу. Тіл амалдарын қолдануда әдеби тілдің нормалары сақталмайды. Кітаби стиль – жазу дәстүрі белгілі бір жүйеге түскен, орныққан стильдік тармақтары мен нормалары бар тіл. Ғылыми стиль еңбек тақырыпты ашу мақсатында ғылыми пайымдаулар, болжам, дәйек, дәлел келтіріледі. Ресми іс қағаздарға қолхат, өтініш, т.б жатады. Публицистикалық стиль тақырыпты оқырманға жеткізу мақсатында нақтылық пен шынайылыққа құрылады. Көркем әдебиет стилі шығарма ерекшелігіне орай, өз бойында кітаби стиль мен сөйлеу тілі белгілерін біріктіре алады. Тақтамен жұмыс: 18-жаттығу. Төмендегі екі мәтінді салыстыра отырып, қандай ситльде жазылғанын анықтаңдар. 19- жаттығу Шағын топтарға бөлініп, әр топ төмендегі кестеде көрсетілген бағытта бир стиль түріне шағын материал дайындап, талқылау ұйымдастыру. Тақырып Мамандық иесі Стилі Тыңдармандары Ұлттар татулығы ынтымақ бастауы Журналист Публистикалық стиль Теледидар көрермендері Орхон Енисей ескерткіштері Ғалым Ғылыми стиль Дарынды оқушылар Қыс қызықтары Оқушы Көркем әдебиет стилі Сыныптастары Қазақстан Республикасы туралы ақпараттық хабарлама География пәні мұғалімі Ресми стиль Шетелдік қонақтар Білімді бекіту : Кеспе қағаздар ұсынамын: 1. Құлақ десе, мұрныңды көрсетесің? Гүлжамила ашуланады. – Өмір осы, бір жаққа барайық десем... 2. Мені тарих пәнінің мұғалімі ретінде жұмысқа алуыңызды сұраймын. 3. Бәйге ойыны кез келген жазық жерлерде өткізіле береді. 4. Қазастанда 6 мемлекеттік қорық бар. Көптеген жануарлар мен өсімдіктер өкімет қамқорлығында. 5. Ел ішіне келген қалың сүзектен әке-шеше қатар тартып жығылып, араларына екі-ақ күн салмай, әуелі –шеше, артынан әке өлді. Бағалау : Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады. Үйге тапсырма :20- жаттығу.Сабақтың тақырыбы : Стилистика және тіл мәдениеті. Сөздердің стильдік қасиеттері Сабақтың мақсаты : а) стилтстика ғылымы туралы жан-жақты түсінік беру, стильдің түрлерін ажырата білуге үйрету; ә) түрлі әдістерді пайдалана отырып, оқушылардың есте сақтау қабілетін арттыруға баулу; б) сабақ барысында оқушылардың білімін бақылау арқылы сауатты жазуға машықтыру; Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап, түсіндіру, талдау Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар, деңгейлік тапсырмалар Пәнаралық байланыс : әдебиет,тарих Сабақтың барысы : а) Ұйымдастыру кезеңі : Оқушылармен амандасу, түгелдеу ә) Үй тапсырмасын пысықтау : Үйге берілген тапсырманы сұраймын . Оқушыларға өткен тапсырма бойынша бірнеше сұрақтар қоямын. 1. Тіл қандай қоғамдық қызмет атқарады? • Тіл - қоғамдық құбылыс. Ол қоғамда туып, дамиды, қоғамға қызмет етеді. Қоғамдағы өзгерістердің бәрі тіл арқылы көрініп, тіл арқылы кейінгілерге беріледі. • Тіл - қатынас құралы. Адамдар тіл арқылы бір-бірімен хабарласады, пікір алмасады, өз ойын жарыққа тіл арқылы шығарады. • Тіл - тарихи құбылыс. Тілдің шығуы мен қалыптасуы және даму кезеңдерін тарихи тұрғыдан қарастыру арқылы біз тілдің тарихи құбылыс екеніне көз жеткіземіз. 2. Түркі тілдере ортақ тарихи жазбаларды неше дәуірге бөлеміз және олардың атаулары қандай? • Көне түркі дәуірі: III, V, VIII ғ.ғ Орхон, Енисей, Талас • Орта түркі дәуірі 1- Караханид кезеңі: Ж.Баласағұни «Құтты білік», М. Қашқари «Түркі тілдерінің сөздігі», А.Иүгінеки «Ақиқат сыйы», А.Иасауи «Диуани хикмет». 2-Алтын Орда кезеңі: Хорезми «Мұхаббатнаме», Құтб «Хұсрау шырын», С.Сарай «Гүлстан-би-турки», «Кодекс Куманикс». • Жаңа түркі дәуірі: XV ғасырдан қазірге дейінге кезең. 3. Тіл туралы Заң неше тараудан, неше баптан тұрады? (VIтарау, 27 бап) б) Жаңа сабақты түсіндіру. Стилистика – ең алдымен стиль туралы ғылым. Стиль сөйлеп отырған жанның өз лебізін комуникативтік талапқа сәйкес, қарым-қатынас мақсатына сай құра білуі, яғни белгілі бір тілдегі лексикалық, грамматикалық және фонетикалық тәсілдерді дұрыс қолдана білу. Тіл стильдері Ауызекі сөйлеу стилі Кітаби тіл стилі Көркем әдебиет стилі Ресми стиль, іс-қағаздар стилі Ғылыми стиль Публицистикалық стиль Ауызекі сөйлеу стилінің негізгі мақсаты – өзара тілдесу. Тіл амалдарын қолдануда әдеби тілдің нормалары сақталмайды. Кітаби стиль – жазу дәстүрі белгілі бір жүйеге түскен, орныққан стильдік тармақтары мен нормалары бар тіл. Ғылыми стиль еңбек тақырыпты ашу мақсатында ғылыми пайымдаулар, болжам, дәйек, дәлел келтіріледі. Ресми іс қағаздарға қолхат, өтініш, т.б жатады. Публицистикалық стиль тақырыпты оқырманға жеткізу мақсатында нақтылық пен шынайылыққа құрылады. Көркем әдебиет стилі шығарма ерекшелігіне орай, өз бойында кітаби стиль мен сөйлеу тілі белгілерін біріктіре алады. Тақтамен жұмыс: 18-жаттығу. Төмендегі екі мәтінді салыстыра отырып, қандай ситльде жазылғанын анықтаңдар. 19- жаттығу Шағын топтарға бөлініп, әр топ төмендегі кестеде көрсетілген бағытта бир стиль түріне шағын материал дайындап, талқылау ұйымдастыру. Тақырып Мамандық иесі Стилі Тыңдармандары Ұлттар татулығы ынтымақ бастауы Журналист Публистикалық стиль Теледидар көрермендері Орхон Енисей ескерткіштері Ғалым Ғылыми стиль Дарынды оқушылар Қыс қызықтары Оқушы Көркем әдебиет стилі Сыныптастары Қазақстан Республикасы туралы ақпараттық хабарлама География пәні мұғалімі Ресми стиль Шетелдік қонақтар Білімді бекіту : Кеспе қағаздар ұсынамын: 1. Құлақ десе, мұрныңды көрсетесің? Гүлжамила ашуланады. – Өмір осы, бір жаққа барайық десем... 2. Мені тарих пәнінің мұғалімі ретінде жұмысқа алуыңызды сұраймын. 3. Бәйге ойыны кез келген жазық жерлерде өткізіле береді. 4. Қазастанда 6 мемлекеттік қорық бар. Көптеген жануарлар мен өсімдіктер өкімет қамқорлығында. 5. Ел ішіне келген қалың сүзектен әке-шеше қатар тартып жығылып, араларына екі-ақ күн салмай, әуелі –шеше, артынан әке өлді. Бағалау : Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады. Үйге тапсырма :20- жаттығу.